Młodzi ludzie uczą się stosunku do alkoholu od dorosłych

Perspektywa wkraczania dziecka w okres dorastania nieuchronnie uruchamia wśród rodziców i opiekunów niepokój przed możliwymi zagrożeniami. Są one przecież szczególnie powiązane z tym etapem rozwoju.

Alkohol na szczycie listy zagrożeń

Zachowania ryzykowne związane z piciem alkoholu czy sięganiem po inne substancje psychoaktywne najpewniej znajdują się na szczycie listy spodziewanych zagrożeń.

To, czy dziecko będzie eksperymentowało z substancjami i jakie przybierze to rozmiary w przyszłości, zależy od wielu czynników. Będą to czynniki zarówno indywidualne, jak i środowiskowe.

Choć nie na wszystkie z nich mamy wpływ, w przypadku znacznej ich części – mamy duże pole manewru.

Postawa rodziców

Dzieci i młodzież uczą się stosunku do alkoholu od najbliższych dorosłych.

Jednocześnie zazwyczaj po raz pierwszy próbują alkoholu z rąk rodziców i opiekunów. Wbrew oczekiwaniom dorosłychnie pomaga to w chronieniu młodych ludzi przed używaniem alkoholu, a wręcz przeciwnie. Takie wnioski można wysunąć na podstawie przeprowadzanych badań.

Mimo że większość rodziców (69%) na poziomie deklaratywnym neguje pomysł częstowania dzieci i nastolatków alkoholem, dopuszcza tego typu praktykę w szczególnych sytuacjach. Np. podczas uroczystości (Friese i wsp. 2012).

Jednocześnie polskie badania przeprowadzone przez CBOS wskazują, że zdecydowana większość nastolatków została poczęstowana nim przez dorosłych. Prawie 70% młodych ludzi po raz pierwszy próbowało alkoholu w towarzystwie osoby dorosłej. Jednocześnie ponad 30% młodych ludzi piło alkohol z rodzicami lub innymi pełnoletnimi członkami rodziny (CBOS, 2016).

W poczuciu nastolatków na ich decyzje związane z alkoholem w pierwszej kolejności mają wpływ rodzice, a w drugiej – rówieśnicy.

Częstowanie alkoholem jako mniejsze zło?

Częstowanie młodzieży alkoholem jest swego rodzaju strategią wyboru mniejszego zła. Skoro, zdaniem dorosłych, dziecko i tak spróbuje alkoholu lepiej, żeby to odbyło się w kontrolowanych warunkach i nauczyło się dzięki temu pić bezpiecznie.

Dopuszczanie do picia alkoholu przez młodych ludzi przed osiągnięciem dorosłości ma też inną motywację. Taka decyzja jest również podyktowana obawą rodziców, że kategoryczny zakaz picia może położyć się cieniem na relację z nastoletnim dzieckiem i prowadzić do odwrotnego skutku – buntu wobec wprowadzonych restrykcji. Tym bardziej zatem sprowokuje do sięgania po zakazany owoc.

Jakie są konsekwencje?

Tymczasem kilkuletnie badania prowadzone w Australii na grupie nastolatków dowodzą, że częstowanie młodych ludzi alkoholem zwiększa ryzyko używania go przez młodzież w przyszłości.

W porównaniu z grupą nastolatków, która nie miała dostępu do alkoholu, młodzi ludzie, którzy otrzymywali alkohol od rodziców, częściej upijali się w niedalekiej przyszłości (Mattick, 2018). Dotyczyło to prawie jednej trzeciej młodych ludzi. Ta zależność okazała się widoczna dopiero wówczas, kiedy nastolatki stawały się starsze i miały większy dostęp do alkoholu.

Podawanie alkoholu przez rodziców nie zwiększało jednocześnie ryzyka uzależnienia czy nadużywania alkoholu.

Potęgowanie zachowań ryzykownych

Badacze odnotowali natomiast inny ważny związek pomiędzy częstowaniem alkoholem przez rodziców a późniejszym nadużywaniem go przez młodych ludzi.

Podawanie alkoholu przez rodziców sprzyjało pozyskiwaniu go z innych źródeł, np. od innych dorosłych czy rówieśników. Potęgowało to z kolei natężenie zachowań ryzykownych związanych z jego spożywaniem (Mattick, 2018). Innymi słowy, im częściej alkohol pojawia się w domu, tym częściej sięgają po niego nastolatki (CBOS, 2016).

Stosunek rodziców i najbliższego otoczenia do alkoholu, a także do kwestii jego spożywania przed osiągnięciem pełnoletności odbija się zatem na młodzieńczych wyborach, choć nie jest to obserwowane od razu.

Wbrew obawom rodziców i opiekunów nastolatki poważnie traktują wprowadzane zakazy jego spożywania. Młodzi ludzie, którzy spodziewają się, że ich rodzice będą podejmować rozmowy interwencyjne lub odbierać im przywileje, w sytuacji, kiedy zostaną przyłapani na piciu, są mniej skłonni do spożywania alkoholu i robią to rzadziej (Foley i wsp.2004).

Negatywne oddziaływanie kultury

Nie bez znaczenia dla kształtowania stosunku dzieci i młodzieży do alkoholu ma również przekaz kulturowy, w którym wzrastają. Można zaryzykować następujące twierdzenie.

Współczesna kultura sprzyja wychowywaniu dzieci na konsumentów napojów alkoholowych.

Dzieje się tak począwszy od celebrowania uroczystości z pozornie niewinnym szampanem dla dzieci, przez wszechobecność reklam alkoholu kojarzonym z radosnym spędzaniem czasu wolnego w grupie przyjaciół, po powszechną dostępność alkoholu. Właściwie jest on na wyciągnięcie ręki o każdej porze dnia i nocy.

Więcej informacji o napojach alkoholopodobnych dla dzieci: https://nierozerwalni.pl/szampanska-zabawa/

Literatura:

1. Foley K.L. i wsp. (2004). Adults’ approval and adolescents’ alcohol use. Journal of Adolescent Health. 35(4):345. s.17-26.
2. Friese B. i wsp. (2012). Parents’ rules about underage drinking: A qualitative study of why parents let teens drink. Journal of Drug Education. 42 (4), s. 379-391.
3. Mattick R. P. i wsp. (2018). Association of parental supply of alcohol with adolescent drinking, alcohol-relatedharms, and alcohol use disorder symptoms: a prospective cohort study, The Lancet, 3, s. 64-71.
4. Postawy młodzieży wobec alkoholu. Wyniki badań (2016). Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa, s. 6-17.

Artykuł opracowano w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 na zlecenie PARPA