Ten artykuł pragnę poświęcić nieco poważniejszej literaturze dziecięcej. Jako psycholog szkolny posługuję się w swojej pracy m.in. metodą bajkoterapii.
Myślę, że u dzieci sprawdza się o tyle dobrze, że łatwiej im przepracować pewne problemy, gdy mogą je omówić na przykładzie innej osoby/postaci.
Wprawdzie w toku zajęć przywołują własne doświadczenia, jednak na początku, gdy temat jest dla nich zbyt trudny, dobrze zacząć go „rozgryzać”, odwołując się do kogoś innego, np. bohatera bajki.
Czym są bajki terapeutyczne?
Katarzyna Klimowicz, polonistka, psychoterapeuta, szkoleniowiec i bajkoterapeuta z pasji, pisze we wstępie do książki „Bajkoterapia – czyli bajki dla małych i dużych”, czym są bajki terapeutyczne (s. 5).
„Są to historie niezwykłe, świadomie tak skonstruowane i napisane, by dzieci odnajdywały w nich cząstkę siebie, swoich uczuć, emocji, konkretnych problemów, z którymi się borykają. Młodzi i najmłodsi czytelnicy (w wieku od trzech do sześciu lat) mogą utożsamiać się z bohaterem i przeżyć z nim daną historię, pozostając w bezpiecznym miejscu, nierzadko w ramionach mamy lub taty”.
Pozytywne oddziaływanie
Takie bajki pozwalają dzieciom zrozumieć własne emocje. Pokazują także możliwe wskazówki, rozwiązania problemów, z których dziecko może skorzystać lub nie.
Ponadto wspierają dzieci w radzeniu sobie z trudnymi uczuciami – smutkiem, złością, wstydem, lękiem.
Jak podchodzę do problemów dziecka?
Dzieci przeżywają różne sytuacje i odbierają świat inaczej niż dorośli – to jasne. Inne są ich problemy, niby jest to dla nas oczywiste, jednak często bagatelizujemy ich kłopoty i nie pozwalamy przeżywać trudnych emocji, twierdząc, że nic takiego się nie stało.
No cóż, każdy wiek ma inne problemy.
3-latek może nie potrafić poradzić sobie ze złością, która pojawia się w momencie otrzymania jedzenia na talerzu nielubianego koloru. 5-latek będzie przeżywał przedszkolne zawirowania. Nastolatek – niespełnioną miłość. 20-latka przerazi widmo nadciągającej sesji, a dla 30-latka zmorą może być kwestia uzyskania kredytu.
Trzeba więc starań, aby wczuć się w sytuację dziecka, bo jego problemy są dla niego równie ważne, jak nasze w świecie dorosłych.
Jakie bajki czytać dzieciom?
Jako rodzice możemy czytać dzieciom w domu książki, które są dla nich pomocne w trudnych momentach życia.
Na początek chcę przedstawić książkę „Bajkoterapia, czyli bajki-pomagajki dla małych i dużych”.
Książka jest przeznaczona dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym.
Porusza takie tematy jak: zostawanie samemu w domu, wiara w siebie, znajomość telefonu alarmowego, nadmierna lękliwość, postępowanie w sytuacji zgubienia się, kłótnie i uzależnienia rodziców.
Znajdziemy tam także inne zagadnienia np. zagrożenia wirtualnej rzeczywistości, poczucie odmienności, samodzielność, rywalizacja z rodzeństwem, spotkania z nieznajomymi, obowiązki domowe.
Wskazówki
Za bardzo cenne w tej książce uważam wskazówki zamieszczone przed każdą kolejną bajką. Zawierają one informacje, kiedy najlepiej zapoznać dziecko z daną bajką.
Cenne są także uwagi pojawiające się po bajkach. Są one inspiracją do rozmów, działań, zabaw, jakie można podjąć z dzieckiem, aby mogło “przetrawić” dany temat.
Jednocześnie autorka komentarzy zachęca rodziców, by sięgnęli do własnych przeżyć i wspomnień. Dzieci lubią takie prawdziwe historie dotyczące dzieciństwa rodziców, ich wysłuchanie może być pomocne w poradzeniu sobie z własnym problemem.
Podsumuję opisywaną książkę słowami Katarzyny Klimowicz: „Czasem, aby wyjaśnić rzeczy łatwe i te trudniejsze, wystarczy po prostu przeczytać bajkę i pobyć z naszymi dziećmi. To tak mało i tak dużo…”
Inne książki, które mogłabym polecić rodzicom najmłodszych dzieci, to:
- „Bajki terapeutyczne dla najmłodszych” Maciejki Mazan.
Przybliżają znaczenie poszczególnych zmysłów, umiejętności społecznych, emocjonalnych, matematycznych oraz mowy. - „Bajki o emocjach dla najmłodszych” Maciejki Mazan.
O nieśmiałości, gwieździe przedszkolnej, złości, strachu, smutku, dręczeniu, agresji, zazdrości, skarżeniu, przesadzaniu, radości. To pełne emocji przygody robaczków z pewnego leśnego przedszkola, które rozwiązują swoje problemy. Książeczka pisana w sposób bardzo zabawny (przynajmniej dla mnie) 🙂. - „Bajki – wyciszajki – 35 uroczych opowiastek”.
Bajki uczące wyciszenia przed snem, radzenia sobie w sytuacji choroby, dające pocieszenie w smutku, gdy wyjadą ukochani dziadkowie, zginie najmilsza przytulanka czy trzeba odwiedzić lekarza (i wiele innych). - Seria o Basi Zofii Staneckiej.
Pocieszne przygody Basi są jak lek na skołatane nerwy. Rodzinka rezolutnej dziewczynki to dla mnie prawdziwi „Nierozerwalni” – kochani, szaleni, choć nie są idealni.
Nie jest to typowa książka z bajkami terapeutycznymi. Jest jednak tak cudowna sama w sobie, pełna ciepła i zabawna, że nie mogłam jej pominąć. Przygody i problemy Basi oraz jej sposoby radzenia sobie w różnych sytuacjach z pewnością zainteresują każdego przedszkolaka. Moda, tablet, bałagan w pokoju, nowy braciszek w rodzinie – pełen serwis różnych sytuacji z życia małego dziecka. Basia wzrusza mnie do łez, bo pokazuje świat oczami dziecka i uwrażliwia na niego dorosłych. To mądre opowiadania i cudowna lektura dla każdego przedszkolaka. Również dorośli będą mieć przy niej mnóstwo frajdy.
Dla starszych dzieci:
- Seria „Wielkie problemy naszych dzieci”, np. „Mamo, boję się szkoły” Giovanna Ramera.
Pomaga zrozumieć lęki, trudne sytuacje w życiu dzieci oraz podpowiada, jak można sobie z nimi radzić. Może się okazać pomocna, gdy chcemy wspierać dzieci w nabywaniu przez nie umiejętności rozwiązywania różnych problemów oraz pragniemy, aby nauczyły się budować lepsze relacje z innymi. - Seria „Bezpieczne dziecko”, a w niej „Nie lubię łaskotek” Marcie Aboff.
O prawie dziecka do mówienia „nie”. Zawiera także uwagi dla rodziców dotyczące „przykrego dotyku” i zasadę, że „twoje ciało należy do Ciebie”. Kolejna książka z tej serii „Śmierdzący ser” Catherine DePino – o pomocy dziecku, gdy się staje ofiarą prześladowania w szkole.
Zachęcam także do samodzielnych poszukiwań w czeluściach Waszych bibliotek publicznych. Wystarczy wpisać w wyszukiwarce bibliotecznego katalogu on-line hasło „bajkoterapia”, a waszym oczom ukaże się ogromne zasoby pełne skarbów w postaci tych pomocnych książek. Owocnych poszukiwań! 🙂
P.S. Nie przechodźcie obojętnie również wobec takich nazwisk jak Jovanka Tomaszewska, Wojciech Kołyszko, Maria Molicka. To uznani autorzy, jeśli chodzi o bajkoterpię. Opisałam autorów i tytuły, które okazały się przydatne w mojej pracy lub w domu, dla Was także inne pozycje mogą okazać się cenne.
Artykuł opracowano w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 na zlecenie PARPA
