Kreatywny czterolatek
Kiedy dziecko rozpoczyna 4 rok życia rozpoczyna się okres inicjatywy. Co to oznacza? To moment rozwoju kiedy po raz pierwszy wpływ na doświadczenia społeczne dziecka, a tym samym na rozwój jego tożsamości mają rówieśnicy.
Dziecko w tym okresie jest pełne kreatywności. Przejawia się to głównie w zachowaniu, które naśladuje dorosłych z otoczenia dziecka. Dziewczynki chodzą w butach mamy tych „na obcasach”, chłopcy „myją naczynia” czy „ wbijają gwoździe”. Kreatywność dzieci nie ma końca, nierzadko ku rozpaczy rodziców. 
To w tym okresie bywa, że zastajemy pomalowane kredkami ściany czy powycinane w sukience dziury. Generując tego typu zachowania dzieci próbuje wziąć na siebie odpowiedzialność za sprawy przekraczające jego aktualne możliwości. Tego typu zachowanie może być sprzeczne z oczekiwaniami rodziców, którzy chcieli by nieco więcej spokoju, a tu dziecko ma coraz to nowe pomysły, zwykle niezgodne z oczekiwaniami dorosłych. Jednak musimy pamiętać, że właśnie przekraczanie tych granic i eksplorowanie otoczenia sprawia, że dziecko uczy się inicjatywy.
Inicjatywa dzieci a konflikty
Zrozumiałe jest, że tego typu zachowania mogą prowadzić w rodzinie do sytuacji konfliktowych, a rodzice mogą mieć poczucie, że nie panują nad swoim dzieckiem. Dziecko, aby mogło się normalnie rozwijać musi w tym okresie zachować swoje „poczucie inicjatywy”, a jednocześnie nauczyć się przestrzegania reguł jakie panują w otoczeniu. Od dorosłych wymaga to szczególnego balansu pomiędzy umożliwieniem dziecku sprawdzania swoich kompetencji w kreowaniu rzeczywistości a dostosowaniem się do wymagań. Rodzina jest kluczowym czynnikiem rozwoju ponieważ to w rodzinie dzieci mogą nauczyć się tej równowagi.
Stworzyć dobre warunki rozwoju
Rodzice, którzy rozumieją potrzeby dziecka w tym zakresie będą potrafili stworzyć dobre warunki rozwojowe. Jeśli dziecko chce wbijać gwoździe może należy mu wydzielić deseczkę i powiedzieć, że będzie to robiło z tatą, że dostanie swój motek, a tata ma swój. 
Unikniemy wtedy wbitych gwoździ w nowe meble pod naszą nieobecność czy też innych strat. Blokowanie inicjatywy dziecka w tym okresie rozwojowym jest najpoważniejszym zagrożeniem rozwoju tożsamości dziecka. Dzieci, które zakończą ten etap rozwoju z poczuciem porażki i niemożności rozwoju swojej kreatywności będą zmagały się z poczuciem winy.
Rozwój inicjatywy dziecka – przykłady
Pisząc o rozwoju inicjatywy przypominam sobie różne sytuacje, które pomagały w rozwoju lub go blokowały. Oto dwie z nich:
Pierwsza sytuacja
Mama wyszła wieszać pranie i dwie dziewczynki bliźniaczki wysypały mąkę na podłogę w kuchni. Nalały mleka i wbiły jajka. Siedząc na podłodze, całe ubrudzone zarabiały ciasto. Kiedy mama wróciła do kuchni była załamana obrazem jaki zastała. 
Jej reakcja wypływała z ogromnej cierpliwości i entuzjazmu dla swoich dzieci. Usiadła z dziewczynkami. Pokazała im jak się zarabia ciasto. Pokazała jak się robi plecione bułeczki. Przygotowane bułeczki upiekła. Kiedy były gotowe nie nadawały się do jedzenia. Były twarde jak kamienie, wystawały z nich skorupki jajek i inne śmieci z podłogi. Mama pokazała dziewczynkom efekt i pomagała sprzątać kuchnię. Obiecała im, że nauczy je robić dobre bułeczki. Na drugi dzień krok po kroku dziewczynki robiły z mamą bułeczki według przepisu. Przestrzegając procedur, wyrabiały ciasto w misce i pomagały w tym w czym mogły. Można powiedzieć, że inicjatywa dziewczynek została wspaniale zagospodarowana i ukierunkowana. Nauczyły się jak robi się bułeczki, a za swoją kreatywność nie zostały ukarane przez mamę tylko zobaczyły brak efektu końcowego. Można spodziewać się dobrze zakończonego tego kryzysu rozwojowego jeśli w innych sytuacjach rodzice będą postępować podobnie.
Druga sytuacja
W rodzinie wychowywało się dwóch braci. Jeden z nich był w okresie inicjatywy, a drugi był starszy o dwa lata. Tym samym był w okresie produktywności. Starszy chodził do szkoły i przynosił dobre oceny. Tym czasem młodszy w domu eksplorował otoczenie i naśladował dorosłych. W efekcie rodzice mieli w domu zachowania dwojakiego typu: młodszy ciągle coś psuł, brudził, wyciągał i bałaganił, a starszy przynosił ze szkoły dobre oceny i pochwały.
Rodzice nieświadomi jak destrukcyjną moc może mieć porównywanie dzieci nieustannie stawiali starszego brata za wzór młodszemu chłopcu. Nie rozumieli, że różnice w zachowaniu chłopców są rozwojowe. W efekcie młodszy chłopiec zaniechał eksploracji, a z czasem zaniechał samodzielnych działań. Stał się zależny od matki i bez jej pozwolenia nie robił niczego. Zblokowana inicjatywa przełożyła się na brak aktywności w szkole i brak samodzielności w działaniu. Pojawiło się zwątpienie we własne możliwości i poczucie winy, że sobie nie radzi. 
Im chłopiec był starszy tym bardziej było widać, jak pojawiają się powikłania rozwojowe na skutek tego zwątpienia. W efekcie dopiero w wieku nastoletnim chłopiec trafił po pomoc ze względu na trudności szkolne i brak samodzielnych działań rozwojowych.
Rówieśnicy
Rozwój w okresie inicjatywy będzie też zależny od działań z rówieśnikami. Są to przeważnie zabawy w takie same działania jakie robią dorośli: zabawa w strażaków, policjantów, mamę itp. Satysfakcjonująca odpowiedź na pytanie kim jestem w tym okresie rozwojowym zwykle będzie brzmiała: „będę strażakiem, będę policjantem, będę lekarką, będę nauczycielem”. Jako rodzice dbajmy o to, by dzieci nie zablokowały swojej inicjatywy, a jednocześnie uczyły się według jakich zasad mogą ją realizować.
Artykuł dofinansowany w konkursie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Demograficznej – “Po pierwsze rodzina!”
