Nierozerwalni > Dziecko > Rola zabawy w rozwoju małego dziecka

Rola zabawy w rozwoju małego dziecka

single image

Czym jest zabawa?

Przede wszystkim zabawa jest aktywnością, która jest czynnością bezinteresowną i bezproduktywną. Nie jest więc ona nastawiona na realizowanie zadań czy osiągnięć. Dla dziecka ważny jest sam proces „bawienia się”, a nie wywołany rezultat. Jest to także aktywność, która podejmowana jest zawsze w sposób spontaniczny. Czyli z własnej, nieprzymuszonej woli. Dziecko bawi się, wtedy kiedy ma taką ochotę. Można je do zabawy zachęcić. Jednak by zabawa spełniła swoją funkcję, dziecko musi chcieć podjąć tę aktywność. Mimo częstego kojarzenia różnego rodzaju zabaw z chaosem widać podczas nich ogromne skoncentrowanie dziecka na tym, co robi. Bez względu na obraz, który widzimy, istnieje pewna logika zabawowej sytuacji, której dziecko się trzyma.

Mimo tego, że podstawowym celem zabawy jest dla dziecka osiągnięcie przyjemności, zabawa jest dla dziecka najważniejszym źródłem nauki.

Rola zabawy

Pierwszą rolą zabawy, która podejmowana jest przez dzieci od pierwszych miesięcy życia, jest poznawanie otoczenia. W życiu niemowląt wyraża się ona głównie poprzez oglądanie, lizanie oraz dotykanie przedmiotów, które są w ich zasięgu.Etap ten jest niezwykle ważny w rozwoju, ponieważ dzięki niemu dziecko poznaje przedmioty oraz ich własności. Dzięki różnorodnym czynnościom niemowlęta poznają otaczające je rzeczy, to jak wyglądają, jakie mają kolory oraz kształty, jak pachną i smakują. Jest to pierwszy krok do nabycia umiejętności korzystania z otaczających przedmiotów.

Kolejne funkcje zabawy

Z czasem zabawy dziecięce przybierają coraz bardziej rozmaite formy spełniając kolejne role w rozwoju małego dziecka.Dzieci już nie poznają, w jaki sposób można wykorzystać otaczające przedmioty, ale także uczą się związków przyczynowo-skutkowych. To właśnie podczas zrzucania kilkadziesiąt razy tej samej zabawki na ziemi maluch odbywa swoją pierwszą lekcję o grawitacji oraz tego, że pewne działania zawsze przyniosą odpowiedni skutek.

Sprawność fizyczna i intelektualna

Dzięki podejmowanej aktywności zabawowej maluchy osiągają coraz większą sprawność fizyczną oraz intelektualną i zaspokajają naturalną potrzebę ruchu.

Socjalizacja

Podejmowane działania mają także wartość socjalizacyjną. Dzieci poprzez wspólną zabawę poznają jak zachowywać się i żyć z innymi ludźmi oraz w jaki sposób wyrażać swoje uczucia. Co bardzo ważne to właśnie podczas bawienia się dzieci budują poczucie własnej wartości oraz odwagę, która pozwala im w podejmowaniu nowych wyzwań. Wszystkie te rzeczy rozwijają się w sposób nieintencjonalny, pozbawiony ukierunkowania na konkretny rezultat.

Wspólna zabawa

Jest ona bardzo potrzeba zarówno maluchom, ponieważ pomaga im w prawidłowym rozwoju, jak i rodzicom, którzy dzięki niej mogą lepiej poznać swoje dziecko. Jest to także okazja do spędzenia czasu w przyjemny i relaksujący sposób.

To między innymi właśnie podczas wspólnych aktywności między dzieckiem a opiekunem buduje się niezwykła więź, która pozwala na wzajemne dopasowanie się do wzajemnych potrzeb.

W jaki sposób możemy bawić się z dzieckiem?
Istnieje wiele książek, które mogą być przydatne szczególnie podczas podejmowania aktywności z niemowlętami. Pomoce może być także poznanie różnorodnych form zabawy, które możemy wyróżnić na poszczególnych etapach rozwoju.

Pierwsze miesiące

Podczas pierwszych miesięcy życia aktywność dziecka wynika głównie z wrodzonych odruchów, które pozwalają na zaspokajanie podstawowych potrzeb. Odruchy te pomocne są także w budowaniu, utrzymywaniu oraz wzmacnianiu kontaktu z opiekunem.

1 rok życia

Jest to okres niezwykle szybkiego rozwoju możliwości fizycznych. Niemowlę w ciągu pierwszych kilkunastu miesięcy życia z maluszka, który nie jest w stanie w jakimkolwiek stopniu się przemieścić, staje się dzieckiem, które stawia swoje pierwsze kroki. Pod koniec tego okresu dzieci, dzięki wcześniejszym próbom, obserwacji oraz zabawom z dorosłymi zaczynają używać dostępnych przedmiotów zgodnie z ich funkcją. Potrafią już turlać piłkę, wkładać klocki do pojemnika, sortować, czy układać przedmioty jeden na drugim.
Jest to czas, w którym dziecko nie odróżnia jeszcze sytuacji rzeczywistej od sytuacji zabawy – każdy moment jest dla dziecka okazją do bawienia się.
Przeważającą formą w tym okresie są zabawy manipulacyjne, czyli takie, w których maluchy poddają przedmioty różnorodnym oddziaływaniom. Początkowo z każdą rzeczą wykonują szereg takich samych czynności. W kolejnym okresie życie przedmioty zaczynają być używane w sposób adekwatny, zgodny z funkcją przedmiotu.

2 rok życia

W drugim roku życia dziecko dalej pracuje nad umiejętnościami związanymi z przemieszczaniem się. Zaczyna chodzić, uczy się biegać oraz skakać. Dla dzieci, które ukończyły pierwszy rok życia, niezwykle atrakcyjne staje się wspinanie, turlanie oraz upadanie. Widoczna jest coraz lepsza manipulacja przedmiotami. Skłania ona do pierwszych prób związanych z rysowaniem, układaniem puzzli, lepieniem z plasteliny czy posługiwaniem się sztućcami.
Duża część aktywności skupia się na naśladowaniu dorosłych. Oprócz naśladowania oraz manipulacji przedmiotami dzieci rozpoczynają zabawy konstrukcyjne.
Uwielbiają używać przedmiotów do budowania rozmaitych konstrukcji. Do tej formy aktywności nie używają jedynie klocków, ale wszystkiego, co znajdą w swoim zasięgu. Budowle powstają więc z puszek, misiów czy książeczek. Opisywany okres jest też momentem, w którym dzieci powoli zaczynają bawić się „na niby”. Początkowo jest to udawanie prostych czynności życia codziennego. Może to być picie z pustego kubeczka czy rozmawianie przez zabawkowy telefon.

3 rok życia

W tym okresie zabawy dziecięce stają się coraz bardziej złożone. Wiele podejmowanych aktywności jest bardziej skomplikowaną funkcją zabaw występujących w poprzednim okresie. Budowle stają się trójwymiarowe, a rysunki coraz bardziej świadczące o zamiarze narysowania konkretnej rzeczy. Od tego momentu życia maluchy zaczynają aktywnie uczestniczyć w zabawie z rówieśnikami. Nie jest to już tylko zabawa „obok siebie” oparta na naśladowaniu.
Aktywności zaczynają być ukierunkowane na wspólny cel. Wcześniejsza prosta zabawa na niby, zaczyna mieć całe ciągi udawanych czynności. Np. opiekowanie się lalką zawiera karmienie, kąpiel oraz wożenie w wózeczku. Dziecko do takiej zabawy włącza nie tylko zabawki, ale również innych ludzi. Co bardzo ważne historie nie są jedynie zaczerpnięte z obserwacji życia codziennego, ale mogą być zaczerpnięte z wyobraźni dziecka.
Dzieci w połowie trzeciego roku życia najchętniej bawią się w zabawy tematyczne. Odgrywają rolę w różnego rodzaju wymyślonych sytuacjach. Mogą bawić się w dom, w lekarza, w przedszkole. W takiej zabawie może uczestniczyć para lub cała grupa dzieci.

Warto zapamiętać

Chociaż zabawa nie jest aktywnością nastawioną na osiąganie konkretnych celów, jest ona najważniejszym źródłem nauki dla dziecka. Odgrywa ona kluczową rolę w rozwoju każdego malucha. Może być także źródłem ogromnej radości dla całego systemu rodzinnego. Dobrze jest dopasować podejmowane aktywności do etapu, na którym znajduje się dziecko. Jeśli jednak jakaś forma zabawy nie jest przez nie podejmowana, dobrym rozwiązaniem byłoby pokazanie jej swojemu maluchowi.
Stymulowanie określonych obszarów może pomóc dziecku w harmonijnym rozwoju.


Bibliografia:

  • Czub M., Rozwój dziecka. Wczesne dzieciństwo. Wydanie I Tom 1, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszaw.
  • Harwas – Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
  • H. Trawińska, Zabawy rozwijające dla małych dzieci, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2006.

Artykuł opracowano w ramach Narodowego Programu Zdrowia 2016-2020 na zlecenie PARPA

Podobne posty