Okres późnej adolescencji na szczęście nie kończy naszego cyklu życia i czeka nas jeszcze wiele wyzwań w późniejszych okresach rozwojowych. W wieku 23-34 lata wchodzimy w okres wczesnej dorosłości. W tym okresie skupiamy się na wyborze partnera życiowego, uczymy się żyć w relacji intymnej. To czas kiedy startujemy w rolach rodzinnych, zaczynamy opiekować się dziećmi. Rozpoczynamy funkcjonowanie w rolach zawodowych, społecznych. Budujemy nasz własny styl życia. W tym okresie naszym zadaniem rozwojowym jest właśnie budowanie relacji intymnych. Uczymy się funkcjonować w bliskich relacjach bez utraty naszej niezależności. Porażka w tym zakresie może skutkować izolacją.
Wczesna dorosłość
Okres życia od 35 roku życia do 60 roku życia to wczesna dorosłość. Sama nazwa tego okresu wprowadzona przez Erika Eriksona wskazuje, że okres ten nie kończy rozwoju. W tym czasie nasze działania skupiają się na generatywności. W ramach tego zadania rozwojowego opiekujemy się młodymi zarówno dziećmi jak i wnukami. W tym okresie stajemy przed zadaniem bycia produktywnymi. Cieszą nas sukcesy w pracy, dbanie o rozwój naszej rodziny i zaspokajanie potrzeb naszych dorastających dzieci. Wiele standardów tego co przynależy do generatywności określa kultura danej grupy społecznej. Jedni chcą zasadzić drzewo, inni zbudować dom, a jeszcze inni spłodzić syna. To przysłowie dobrze oddaje zadania z okresu średniej dorosłości. W tym czasie mamy potrzeby związane z pozostawieniem po sobie jakiegoś dziedzictwa. Standardy generatywności są określone przez daną kulturę. Ci dorośli, którzy z jakiegoś powodu nie podejmują tego zadania popadają w stagnację. Stagnacja może objawiać się w różny sposób. Najczęściej pojawia się uczucie rozczarowania. Często człowiek podważa i unieważnia to co wcześniej robił. W skrajnych przypadkach, doświadczając bezradności i bezsilności jest w silnym kryzysie. Stagnacji nierzadko towarzyszy depresja i brak jakiegokolwiek działania.
Późna dorosłość
Po okresie średniej dorosłości, powyżej 64 roku życia wchodzimy w okres późnej dorosłości. Podstawowym zadaniem tego okresu jest integralność. Ludzie w tym okresie życia często spoglądają w przeszłość dokonując oceny swoich działań. Jeśli nasze działania zostają ocenione przez nas jako produktywne, mające sens i ważne doświadczenia dla nas możemy integrować je i widzieć nasze życie jako szczęśliwe. Nie znaczy to, że nie popełniliśmy błędów, ale możemy je ocenić jako część naszego ważnego doświadczenia, które było naszym udziałem i wtedy domykają one nasze życie tak samo jak te doświadczenia, które oceniamy jako sukcesy. Natomiast kiedy postrzegamy nasze przeszłe doświadczenia jako rozczarowanie, niespełnione obietnice i niezrealizowane cele to będziemy doświadczać rozpaczy. Desperacja i rozpacz stawia niektórych dorosłych w trudnym położeniu i poczuciu straconego życia. Integralności i dobremu rozwiązaniu tego zadania życiowego sprzyjają doświadczenia życiowe. Szczególnie dobre doświadczenia społeczne pozwalają nam doświadczać satysfakcji z życia. Tak jak u progu życia tak i na jego końcu najważniejsze okazują się relacje. Bliskość i obecność innych ludzi pozwala doświadczać spełnienia i realizacji w życiu i tym samym rozwiązać ten kryzys. Bliskie relacje, rodzina, radość z posiadania wnuków może sprzyjać poczuciu satysfakcji.
Rozważania ostateczne
Zrozumiałe jest, że na końcu życia stajemy także, przed rozważaniami ostatecznymi. Mierzymy się ze śmiercią. Najpierw ze śmiercią innych osób, naszych bliskich. A potem skłaniamy się do rozważań na temat naszego odejścia. Doświadczenie śmierci jest doświadczeniem nieuchronnym dla nas ludzi, tym samym jest doświadczeniem granicznym. Nie jesteśmy w stanie uciec od rozważań na temat śmierci i myśli o niej. Kiedy doświadczamy integralności powoli dochodzi do akceptacji śmierci jako etapu naszego życia. Poczucie spełnienia i integralność doświadczenia życiowego pozwalają nam zmniejszyć lęk przed śmiercią. Późna dorosłość to okres oceny przeszłych doświadczeń, ale też okres definiowania tego etapu życia i stawiania sobie celów istotnych na tym etapie życia. Nieuchronność zbliżającego się kresu pozwala wielu osobom dokonać wartościowania tego w co się angażują. Niektórzy ludzie w tym okresie starannie dobierają zadania tak aby dopełnić doświadczenie integracji życia.
Artykuł dofinansowany w konkursie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Demograficznej – “Po pierwsze rodzina!”
