Młodzież i alkohol

Młodzież ze względu na moment rozwojowy, w którym się znajduje, może ulegać zachowaniom problemowym. Może tym samym decydować się na działania, które nie służą zdrowiu i bezpieczeństwu. Dotyczy to m.in. sięgania po substancje psychoaktywne, nadużywania mediów cyfrowych, gier hazardowych.

Popularny alkohol

Najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród nastolatków jest alkohol. Oznacza to, że młodzież sięga po niego częściej niż po narkotyki czy papierosy.

Próbowanie czy incydentalne eksperymentowanie z alkoholem jest częścią testowania nowych obszarów związanych z dorosłością, które, mimo że wpisane jest w normę rozwojową, wymaga interwencji opiekunów.
Częste czy systematyczne jego używanie staje się już problemem, który wymaga szukania specjalistycznej pomocy.

Bezpośrednie i odroczone w czasie skutki picia

Picie alkoholu w młodym wieku niesie za sobą ryzyko licznych szkód, począwszy od zdrowotnych, przez społeczne, po psychologiczne. Wiąże się to z szeregiem skutków bezpośrednich: większym ryzykiem wypadku, bycia nadużytym, stania się ofiarą czy sprawcą ataków agresji.

Drugą stroną są konsekwencje odroczonych w czasie. Im wcześniej nastolatek podejmuje inicjację alkoholową, tym bardziej może być narażony na ryzyko uzależnienia w przyszłości. Wczesne rozpoczęcie picia wiąże się z częstszym występowaniem ryzykownych zachowań seksualnych, problemów w nauce i używaniem innych substancji psychoaktywnych. Do tego należy dołączyć możliwość zachowań przestępczych w środkowym i późnym okresie dojrzewania. Część z negatywnych skutków częstego picia alkoholu w młodym wieku odbija się na zmianach w strukturze mózgu.

Skutki picia alkoholu w okresie dorastania

Picie alkoholu w młodym wieku niesie za sobą więcej szkód aniżeli w przypadku osób dorosłych. Na etapie dorastania mózg cały czas się intensywnie rozwija i przebudowuje. Proces ten kończy się ok. 24./25. roku życia. W tym czasie dojrzewają i stabilizują się połączenia międzykomórkowe, co wzmacnia wydajność pracy komórek nerwowych.Rozwijają się zwłaszcza obszary korowe odpowiedzialne za uwagę, pamięć, myślenie, wyobraźnię, planowanie, rozumienie emocji, w tym empatię czy kontrolę zachowa.

Wpływ alkoholu na komórki nerwowe

Komórki nerwowe na etapie przebudowywania się są bardziej narażone na potencjalne uszkodzenia, które niesie za sobą używanie substancji, w tym picie alkoholu.

Niszczy on zarówno istotę szarą (centra przetwarzania informacji), jak i istotę białą (połączenia neuronalne), co prowadzi do realnych zmian w strukturze CUN. Pojawiają się problemy z myśleniem, kontrolowaniem emocji. Uszkodzeniom ulegają też starsze, podkorowe struktury mózgu, takie jak móżdżek. Przejawia się to w trudnościach w koordynacji ruchowej. Nadmierne spożywanie alkoholu negatywnie oddziałuje też na hipokamp odpowiedzialny za pamięć krótkotrwałą czy ciało migdałowate odpowiadające za przeżywanie emocji.
Picie alkoholu w młodym wieku niesie za sobą realne straty dla młodych ludzi, które nie są widoczne od razu.

Rozpowszechnienie alkoholu

Dane dotyczące zjawiska picia alkoholu przez młodzież w Polsce są alarmujące.

Alkohol u 11, 13 i 15 latków

Co dziesiąty 11-latek podejmował już próby picia alkoholu (11,4%). Robiło to prawie trzykrotnie więcej młodzieży w wieku 13 lat (28%) i ponad połowa 15-latków (63,4%). Odsetki osób, które piły alkohol w ostatnim miesiącu gwałtownie zwiększa się z wiekiem i wynosi 3,1% u 11-latków; 9,8% u 13-latków, 34,2% wśród młodzieży 15-letniej.
Nie ma przy tym większych różnic pomiędzy dziewczętami i chłopcami.

Do upicia się w kiedykolwiek życiu przyznało 3,5% 11-latków, 10,0% 13-latków i 16,8% 15-latków. Upicie się w ciągu ostatnich trzydziestu dni przed badaniem potwierdziło prawie 6% nastolatków.

Częstość upijania (raz i więcej w ciągu miesiąca) również zwiększa się z wiekiem badanych. Wskaźnik procentowy dla 11-latków, 13-latków i 15-latków wyniósł odpowiednio 1%, 3,2%, 13%.

Alkohol u 15 i 16 latków

Prawie wszyscy młodzi ludzie w wieku 15-16 lat pili alkohol przynajmniej raz w życiu (96%). W ciągu ostatnich trzydziestu dni przed badaniem co trzeci nastolatek pił wódkę (33,1%), połowa z nich piła piwo (51,3%) Stanu silnego upojenia alkoholem doświadczyła, chociaż raz w życiu, ponad jedna trzecia 15 i 16 latków (36,9%).

Alkohol u 18 i 19 latków

Zdecydowana większość młodzieży (74%) w wieku 18-19 lat przynajmniej raz piła piwo na miesiąc przed badaniem, więcej niż połowa (62%) – wódkę i inne mocne alkohole, 43% – wino. Część z nich robiła to kilkukrotnie. Cztery i więcej razy w ciągu miesiąca przed badaniem piwo piło 35% młodych ludzi w tym wieku, wino – 8%, a wódkę – 18%.
Oznacza to, że co piąty młody człowiek kilka razy w miesiącu sięga po wódkę, a co trzeci po piwo.

Młodym ludziom zdarza się upijanie się. Co najmniej raz w ciągu miesiąca przed badaniem upiło się 44% uczniów szkół ponadpodstawowych. Odsetek badanych, którym zdarzyło się to co najmniej trzykrotnie, wyniósł 13%. Do upicia się częściej przyznawali się chłopcy (50%) niż dziewczęta (39%).

Upija się więcej uczniów gorzej radzących sobie z nauką. Cały czas jednak jest prawie połowa młodych ludzi w wieku 18-19 lat upija się, a co dziesiąty robi to często.

Napoje bezalkoholowe

Nowym trendem wśród młodzieży jest picie piw bezalkoholowych (np. radler) – napojów o zerowej lub znikomej ilości alkoholu (0-0,5%). W 2018 r. prawie 3,5% badanych młodzieży w wieku 15–19 lat potwierdziło picie Lecha Free.Zgodnie z prawem napoje, które mają mniej stężenia alkoholu niż 0,5%, nie są napojami alkoholowymi.
Oznacza to, że sprzedaż nastolatkowi piwa bezalkoholowego nie jest niezgodna z prawem.

Skutki picia tego rodzaju napojów nie są tak poważne, jak w przypadku typowego alkoholu. Niemniej prowadzić mogą one do wykształcenia pozytywnych skojarzeń z piciem alkoholu (związanych np. ze spędzaniem wolnego czasu z puszką piwa w ręku w grupie przyjaciół). Mogą wprowadzać niebezpieczny nawyk zaopatrywania się i picia piw,które w sposób naturalny można za chwilę wymienić na te zawierające większe stężenie alkoholu.

Zapraszamy również do przeczytania artykułu pt. Szampańska zabawa

Literatura:

Grabowska M., Gwiazda M. (2019). Młodzież 2018, CBOS, KBPN, Warszawa, s. 236-241.
Mazur J., Małkowska-Szkutnik, Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC, Warszawa, Instytut Matki i Dziecka, s. 135-137.
Sierosławski J. (2015) Używanie alkoholu przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2015 r. ESPAD, Warszawa, KBPN, PARPA, IPiN, s.20-31.
Tamże, s. 138-139.
Target Group Index Kantar Polska za: Popławska S. (2019). Piwa bezalkoholowe a postawy młodzieży wobec konsumpcji alkoholu, Remedium, Warszawa: Fundacja ETOH, nr 07/08, s. 44-46.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, art. 46. 1. (Dz. U. 1982 Nr 35 poz. 230).
Używanie alkoholu przez młodzież z perspektywy lekarza pediatry (2011), Pediatria po dyplomie, nr 15 (3), s. 24.
Zob. Squeglia L. M. i wsp. (2014). The effect of alcohol use on human adolescent brain structures and systems, Handbook of Clinical Neurology, 125, s. 501-510.