Zasady – dlaczego są potrzebne?

Zasady – dlaczego są potrzebne?

„Najlepszym pod słońcem na ziemi jest dom, w którym każda osoba rozumie nieodzowność praw, przekonań i wartości”

George MacDonald

Rodzice zadają sobie niekiedy pytanie – czy w wychowaniu dzieci potrzebne są jakieś ograniczenia? I dopiero w sytuacji, gdy ich dziecko zachowa się inaczej, niż tego oczekują, przekroczy jakąś zasadę bądź normę społeczną, pytają: Dlaczego? Czy nie wie, że tak nie można? Dochodzą następnie do wniosku, że powinni podjąć działania, które powstrzymają niewłaściwe zachowanie, a także zapobiegną podobnym problemom w przyszłości. Okazuje się wówczas, że zasady, które budują pewne granice zachowania, mają znaczenie w procesie wychowania, czyli uczenia się i odkrywania świata przez dziecko.

Wartości i zasady

W wychowaniu ważną rolę odgrywają wyznawane przez dorosłych wartości. Mogą to być ideały obecne tylko w ich świadomości, które stają się rzeczywistością dopiero wtedy, gdy są realizowane w postawach poszczególnych osób w rodzinie i całej społeczności. Można wtedy powiedzieć, że wartości nadają wychowaniu kierunek.

Aby tak się stało, muszą istnieć powiązane z nimi zasady, które regulują zachowania członków rodziny w sposób, który służy ochronie i promowaniu wartości.

Zasady muszą być konkretne

Zasady stają się „prawdziwe”, realne, jeżeli rodzice odwołują się do nich w konkretnych sytuacjach, np. „gdy Marysia przezywa Zosię”, „gdy Stanisław uderzy Bartka”, gdy dziecko zdejmuje i rzuca kurtkę na podłogę itp.

Potrzebna interwencja w imię zasad

Muszą być też osoby, które interweniują, kiedy nie są one przestrzegane. Tymi osobami są dorośli opiekunowie, a z czasem także same dzieci, które przyjmują zasady i uczą się ich respektowania.

Ukazać cel zasad

Bardzo ważne jest wskazanie dziecku, dokąd rodzice dążą (do jakiego dobra, a jakiemu złu chcą zapobiec), a dla dorosłych – znalezienie odpowiedzi na pytanie: Jakiego człowieka chcą wychować.

Współpraca w ustalaniu zasad

Rodzice powinni ustalać większość zasad wspólnie z dziećmi – ustnie (mogą być namalowane, dla młodszych) lub pisemnie (spisane w formie kontraktu, dla młodzieży). Im młodsze dziecko, tym mniejsza liczba zasad i inna forma ich prezentacji. Są jednak takie zasady ogólne, niezbywalne, które mogą być wprowadzone przez dorosłych – wymagają wtedy dokładnego wyjaśnienia ich celowości.

„Kiedy nie masz w życiu nikogo, kto by ci mówił, co masz robić, to problem polega na tym, że nie masz też nikogo, kto by ci podpowiedział, czego NIE robić”

Augusten Burroughs

Korzyści z ustalenia „domowych” zasad:

• Zapewniają poczucie bezpieczeństwa. Stawiają bowiem jasne granice – wiadomo, jak się zachować.
• Wprowadzają porządek – w przestrzeni, w relacjach interpersonalnych.
• Określają właściwe zachowanie wobec innych domowników.
• Pomagają w porozumiewaniu się z rodzeństwem, rodzicami, tak, aby nie ranić siebie nawzajem.

Aby zasady działały, powinny być przede wszystkim:

• Proste (jednoznaczne).
• Zrozumiałe.
• Obowiązujące wszystkich domowników ( dziecko nie nauczy się np. szacunku, jeśli rodzice nie szanują innych).

Najczęstszą przyczyną nieprzestrzegania zasad przez dziecko jest sytuacja, gdy:

• Nie zna/nie pamięta lub nie rozumie zasad.
• Sprawdza, czy zasada „działa” – co się stanie, gdy ją przekroczy?

• Zna zasadę, ale nie stosuje jej w swoim działaniu. Kieruje się innymi przesłankami, np. potrzebą zdobycia jakiegoś dobra materialnego.

Im starsze dziecko, tym częściej będzie kontestowało przyjęte w rodzinie zasady, ponieważ w ten sposób czuje, że samo decyduje o tym, jak się zachowa. Wtedy jednak rodzice muszą być konsekwentni w byciu „strażnikami” zasad.