Jedyną pewną sprawą jest zmiana

Kilka wstępnych uwag o dorastaniu

Osiągnięcie dojrzałej tożsamości jest ukoronowaniem procesu dorastania. Jest ona ufundowana na poczuciu własnej autonomii i integracji wewnętrznej. Sprawia, że młody człowiek staje się gotowy do samodzielnego, dorosłego życia, w tym do budowania relacji, realizowania siebie i ponoszenia za siebie odpowiedzialności.

Eksperymentowanie

Ukształtowanie się tożsamości poprzedza czas testowania i eksperymentów. Nastolatkowie, pod wpływem własnej ciekawości, podejmują różne role i próbują rozmaitych, czasem ku zatrwożeniu dorosłych, doświadczeń. W ten sposób poznają siebie, swoje możliwości i coraz bardziej oddzielają się od opiekunów.

Przejściowe zakłócenia

Pod wpływem splotu niekorzystnych okoliczności może dochodzić do pewnych, zazwyczaj przejściowych, zakłóceń procesu dorastania. Począwszy od przedłużania czasu swojej zależności od rodziców/opiekunów, przez niepodejmowanie niezależnej od dorosłych aktywności, np. z powodu lęku czy braku wiary w swoje możliwości, po angażowanie się w niepożądane i destrukcyjne zachowania. Dotyczy to m.in. picia alkoholu, palenia papierosów, wagarowania, żeby wymienić tylko niektóre z nich.

Dorastanie jako rozwój

Choć zwykle w kontekście dorastania mówi się przede wszystkim o zagrożeniach z tym związanych, to zazwyczaj jednak ten czas, poza przejściowymi trudnościami, przechodzi bez poważniejszych turbulencji.

Dorastanie, o czym trzeba pamiętać, to czas intensywnego rozwoju i zwiększania możliwości w każdym obszarze życia. Rośnie przede wszystkim wydajność mózgu, a ślad za tym możliwości psychologiczne młodego człowieka (emocjonalne i poznawcze).

Rozwijają się myślenie abstrakcyjne i zdolność do dokonywania złożonych operacji myślowych. Podobnie dzieje się ze spostrzeganiem, pamięcią, podzielnością i koncentracją uwagi, które pozwalają szybciej i wydajniej przetwarzać docierające bodźce i informacje. To sprawia, że młode osoby stają się bardziej kreatywne i niezależne w swoim myśleniu.

Nastolatki zyskują coraz większą zdolność do samodzielnego uczenia się i zdobywania wiedzy. Pomaga im w tym także kształtujący i stabilizujący się wówczas tzw. system motywacji wewnętrznej. Oznacza to, że stają się bardziej świadomi tego, czego chcą i gotowi do podążania za swoimi potrzebami.

Nastoletnia emocjonalność: co za nią stoi?

Dojrzewanie wiąże się z uzyskiwaniem coraz większej niezależności. Choć nastolatek zdobywa coraz większą samodzielność, warto pamiętać, że nie jest tak znowu łatwo młodemu człowiekowi rozstawać się z beztroską i przejmować za siebie coraz większą odpowiedzialność.

Sprzeczne emocje u nastolatków

W sposób naturalny może w tej nowej sytuacji przeżywać niemałe zamieszanie, wywołane sprzecznymi emocjami, w tym także żalem i tęsknotą za tym, z czym przychodzi się mu właśnie żegnać. Konflikty i tarcia z dorosłymi w jakimś stopniu pomagają mu nie tylko w oddzielaniu się od nich, ale i w poradzeniu sobie z tym wewnętrznym pomieszaniem. Przejściowe obniżenie nastroju, związane z rozstawaniem się ze swoją dotychczasową pozycją, nazywane jest niekiedy „depresją młodzieńczą”.

Zmiany fizyczne

Kolejnych emocji i nowych przeżyć dostarcza w dużej mierze również zmieniające się ciało i pojawiające się wówczas pobudzenie seksualne. Młody człowiek może mieć wrażenie, że traci kontrolę nad sobą i nad tym, co się dzieje z jego ciałem.

Poczucie wartości

Zmienne nastroje mogą się również wiązać z właściwym dla tego etapu niestabilnym poczuciem własnej wartości. Młodemu człowiekowi bardzo trudno jest oceniać, co jest w zasięgu jego możliwości, a co wychodzi poza nie. Nie miał przecież jeszcze zbyt wielu okazji, żeby to sprawdzić.
I choć w głębi duszy nastolatek może czuć się bardzo niepewny swojej wartości, obronnie może mieć skłonność do wyolbrzymiania swoich możliwości i myślenia o tym, że ograniczenia go nie dotyczą.